Tiền lương thời 4.0: Khi nhiều nước bắt đầu trả lương bằng tiền số CBDC

Rúp kỹ thuật số bước vào đời sống công chức Nga

Ngày 18/9, Bộ Tài chính Nga xác nhận đã hoàn tất khoản thanh toán lương đầu tiên bằng đồng rúp kỹ thuật số cho một công chức cấp cao — ông Anatoly Aksakov, Chủ tịch Ủy ban Thị trường Tài chính của Duma Quốc gia. Việc này được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, người nhận phải đồng ý trước khi chuyển đổi hình thức thanh toán.

Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương được thiết kế với mục đích mang lại lợi ích cho toàn xã hội, bao gồm cải thiện thanh toán kỹ thuật số, hòa nhập tài chính và ổn định tài chính. (Nguồn: Getty Images)

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Nga, một khoản chi ngân sách được thực hiện bằng loại tiền kỹ thuật số do Ngân hàng Trung ương phát hành.

Đồng rúp kỹ thuật số khác với Bitcoin, nó được Ngân hàng Trung ương Nga phát hành và được kiểm soát bởi Nhà nước, có thể dùng để thanh toán, chuyển tiền và lưu trữ như tiền mặt hoặc tiền gửi ngân hàng.

Đây là bước đi trong chiến lược số hóa tài chính quốc gia, nhằm giảm phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng truyền thống, tăng tính minh bạch và kiểm soát dòng tiền. Từ năm 2026, Nga sẽ mở rộng thanh toán ngân sách bằng rúp kỹ thuật số, tiến tới áp dụng toàn diện vào năm 2027.

Nga trả lương bằng đồng rúp kỹ thuật số. (Nguồn: Cryptopolitan)

Nhiều quốc gia đã triển khai

Nhưng Nga chưa phải quốc gia đầu tiên trên thế giới áp dụng việc trả lương bằng tiền số. Trung Quốc là quốc gia tiên phong trong triển khai tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC - Central Bank Digital Currency) quy mô lớn. Tại Tô Châu, từ năm 2023, toàn bộ công chức đã nhận lương qua ví điện tử e-CNY. Người dân có thể dùng e-CNY để thanh toán, chuyển khoản, hoặc rút tiền mặt.

Không chỉ dừng lại ở việc trả lương cho công chức, Trung Quốc còn mở rộng ứng dụng e-CNY sang các lĩnh vực như trợ cấp xã hội, học phí và giao dịch thương mại. Mục tiêu là giảm sự thống trị của các ví điện tử tư nhân như Alipay và WeChat Pay, đồng thời tăng cường kiểm soát tài chính quốc gia.

Tuy nhiên, một số chuyên gia như TS. Shi Heling (Đại học Monash) cảnh báo rằng e-CNY có thể trở thành công cụ giám sát tài chính cá nhân, khi chính phủ có khả năng theo dõi và điều hướng hành vi tiêu dùng.

Một biển báo tại một cửa hàng ở Thâm Quyến, Trung Quốc mời gọi khách hàng thanh toán bằng tiền kỹ thuật số. (Nguồn: Yunlin Sun)

Trong khi Trung Quốc đang dẫn đầu, nhiều quốc gia khác cũng đang từng bước tiếp cận CBDC, dù ở mức độ khác nhau:

Nigeria đã phát hành eNaira, nhưng tỷ lệ sử dụng trong trả lương vẫn rất thấp — chỉ khoảng 0.8% tài khoản ngân hàng hoạt động.

Bahamas triển khai Sand Dollar, chủ yếu phục vụ thanh toán công cộng.Ấn Độ, Brazil và Liên minh châu Âu (EU) đang trong giai đoạn thử nghiệm, chưa áp dụng CBDC cho lương.

Hoa Kỳ vẫn đang nghiên cứu “digital dollar” và chưa có kế hoạch triển khai chính thức.

Thách thức và hoài nghi

Dù có tiềm năng lớn, CBDC vẫn vấp phải sự dè dặt từ người dân, lo ngại lớn nhất là quyền riêng tư, khả năng kiểm soát của nhà nước và sự phụ thuộc vào hạ tầng kỹ thuật số.

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, các ngân hàng trung ương đang nghiên cứu các giải pháp bảo mật như zero-knowledge proofs để đảm bảo quyền riêng tư trong giao dịch CBDC. Ví dụ, Thụy Điển đã triển khai kiến trúc bảo mật cho e-krona, còn Trung Quốc mã hóa dữ liệu giao dịch để vừa bảo vệ người dùng, vừa cho phép truy vết khi cần thiết.

Brandon Zemp, tác giả sách The Future Economy, nhận định: “CBDC có thể thúc đẩy tài chính toàn diện và ổn định hệ thống thanh toán, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro về giám sát, chi phí triển khai, và ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ”.

Trong khi đó, Jacob Coleman, nghiên cứu viên tại Cục Dự trữ Liên bang Atlanta, cho rằng: “Muốn CBDC thành công, cần thiết kế sản phẩm phù hợp, định giá hợp lý và giáo dục người tiêu dùng kỹ lưỡng”.

CBDC - Cầu nối giữa tiền giấy truyền thống và tiền số hiện đại. (Nguồn: BOE, chuyển ngữ: VTCNews)

Việc trả lương bằng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC) không chỉ là một bước tiến về mặt công nghệ, mà còn là dấu hiệu của một cuộc tái cấu trúc sâu rộng trong hệ thống tài chính quốc gia.

Khi các chính phủ bắt đầu áp dụng hình thức thanh toán mới này, nhiều câu hỏi quan trọng được đặt ra: Liệu tiền mặt có còn giữ vai trò trong nền kinh tế tương lai? Người lao động có được quyền lựa chọn hình thức nhận lương phù hợp với nhu cầu cá nhân? Và liệu các quốc gia có thể hợp tác để xây dựng một hệ thống tiền kỹ thuật số toàn cầu, xuyên biên giới?

Dù chưa có lời giải rõ ràng cho những câu hỏi đó, một điều chắc chắn là: kỷ nguyên của tiền lương kỹ thuật số đã bắt đầu, và thế giới đang theo dõi từng bước đi của nó với sự quan tâm ngày càng lớn.